Bất kỳ má»™t quốc gia nà o muốn trở nên già u có và thịnh vượng luôn cần có những ngà nh tạo ra giá trị gia tăng cao, những ngà nh mà vá»›i má»™t lượng đầu và o sẵn có hoặc có thể huy động được cá»§a đất nước mình có thể tạo ra giá trị đầu ra cao nhất trong dà i hạn. Vì là dà i hạn, nên các ngà nh lá»±a chá»n phải đảm bảo sá»± hà i hòa giữa bốn yếu tố: hiệu quả, cân bằng, công bằng và sá»± tiến triển (cân bằng 4E).
Việc lá»±a chá»n để phát triển những ngà nh như váºy là công việc khó khăn cá»§a bất cứ chÃnh phá»§ nà o, nhất là các nước Ä‘ang phát triển có quy mô thị trưá»ng không lá»›n. Trong Ä‘iá»u kiện không có đủ nguồn lá»±c để tìm hiểu, nghiên cứu kỹ cà ng tất cả các ngà nh và chịu sức ép cá»§a việc buá»™c phải có những ngà nh kinh tế mÅ©i nhá»n, các nước nà y thưá»ng theo chiến lược lá»±a chá»n những ngà nh đã thà nh công cá»§a các nước Ä‘i trước. Äây liệu có phải là chiến lược lá»±a chá»n khôn ngoan và hợp lý?
Lợi thế so sánh: chìa khóa cá»§a thà nh công Ai cÅ©ng biết rằng, ở những nước nghèo, ná»n kinh tế dá»±a và o nông nghiệp là chÃnh, các ngà nh công nghiệp thưá»ng non trẻ hoặc chưa có và các ngà nh dịch vụ ở giai Ä‘oạn rất sÆ¡ khai. Từ đó thưá»ng dẫn tá»›i hai tâm lý: Thứ nhất là mặc cảm, tá»± ti vá»›i cái nghèo và cho rằng nguyên nhân nghèo là do chỉ quanh quẩn ở những cây trồng, váºt nuôi hiện có. Như váºy, cách thoát nghèo tốt nhất là không được phụ thuá»™c quá nhiá»u, tháºm chà đoạn tuyệt luôn vá»›i và o những gì mình Ä‘ang có. Thứ hai, muốn có được sá»± già u như “nhà hà ng xóm†thì nên tìm hiểu xem “láng giá»ng†có gì tốt, có gì thà nh công để là m theo. Như váºy cái thưá»ng hay thấy nhất khi nhìn ra ngoà i chÃnh là những ngà nh Ä‘ang “mốt†cá»§a thá»i đại. Thêm và o đó, ngưá»i ta sẽ tá»± hà o khi có những ngà nh sản xuất tầm cỡ như: máy bay, ô tô, Ä‘iện tá», đóng tà u lá»›n, chứ Ãt ai tá»± hà o là mình đã có những nhà máy có khả năng sản xuất qui mô lá»›n những thứ "nhá» nhặt" như giấy vệ sinh, chổi quét nhà ... Xu hướng lá»±a chá»n cá»§a nhiá»u nước Ä‘ang phát triển như váºy dÄ© nhiên phụ thuá»™c và o thà nh công cá»§a các nước Ä‘i trước. Tuy nhiên, Ä‘iá»u gì đã xảy ra trong thá»±c tế sau đó? Äã có rất nhiá»u nước thà nh công và đi trước thá»i đại khi lá»±a chá»n được những ngà nh đúng “mốt†hay như Nháºt Bản, Hà n Quốc (công nghiệp, công nghệ cao...), Äà i Loan, Singapore (công nghệ cao, dịch vụ...), nhưng cÅ©ng không Ãt nước đã từng thất bại như Malaysia (ngà nh ô tô) hay Indonesia (ngà nh sản xuất máy bay)... Nguyên nhân cá»§a thà nh công và thất bại thì có nhiá»u, nhưng má»™t trong những nguyên nhân quan trá»ng nhất là nằm ở vấn đỠlợi thế so sánh. Nước nà o chá»n được ngà nh hay chá»n các công Ä‘oạn sản xuất có lợi thế so sánh thì nước đó thà nh công. Ngược lại, thất bại là điá»u khó tránh khá»i. Bây giá», nhìn và o Hà n Quốc hay Äà i Loan, ai cÅ©ng thấy há» Ä‘ang chiếm lÄ©nh những ngà nh “mốt†như Ä‘iện tá», tin há»c... Nhưng Ãt ai biết rằng, trong giai Ä‘oạn ban đầu, các nước nà y chỉ xuất khẩu đồ chÆ¡i hay các hà ng gia dụng rẻ tiá»n. Thà nh công cá»§a há» có được ngà y hôm nay, chỉ má»™t phần nhá» là nhỠđịnh hướng và đầu tư trá»±c tiếp cá»§a nhà nước và o cÆ¡ sở hạ tầng cứng, nguyên nhân sâu xa cá»§a sá»± thà nh công là nhá» các nước nà y đã thá»±c hiện má»™t chiến lược giáo dục đúng đắn đã tạo ra má»™t nguồn nhân lá»±c chất lượng có kỹ năng cao là điá»u kiện quan trá»ng để phát triển các ngà nh công nghệ cao. Còn trưá»ng hợp thất bại cá»§a Indonesia hay Malaysia là do quy mô các ngà nh nà y không đủ lá»›n, không có sá»± táºp trung và không có chiến lược phát triển các ngà nh phụ trợ. Nói chung là không phát huy được lợi thế so sánh.
Những và dụ cụ thể Ở má»™t thái cá»±c khác, có những nước đã rất thà nh công ở những ngà nh rất bình thưá»ng. Nếu có câu há»i đặt ra là hiện nay trên thế giá»›i, nước nà o có Ä‘á»i sống xã há»™i sung túc nhất trên thế giá»›i, chắc ai cÅ©ng trả lá»i là Thụy Äiển. Nhưng nếu nói ra Ä‘iá»u gì là m cho Thụy Äiển trở lên già u có chắc nhiá»u ngưá»i sẽ bất ngá». Äó là xuất khẩu giấy mà chá»§ yếu là giấy vệ sinh. Kim ngạch xuất khẩu ngà nh nà y lá»›n hÆ¡n kim ngạch cá»§a tất cả các ngà nh khác cá»™ng lại. Thụy Äiển sẽ gặp rắc rối nếu má»™t lúc nà o đó trên thế giá»›i không có nhu cầu vá» giấy vệ sinh nữa, nhưng chẳng sao đối vá»›i há» nếu má»™t ngà y nà o đó thương hiệu xe hÆ¡i Volkswagen hay Ä‘iện thoại Ericsson biến mất. Sở dÄ© có được Ä‘iá»u nà y là Thụy Äiển đã biết táºn dụng lợi thế so sánh. Lợi thế cá»§a những cánh rừng tá»± nhiên bạt ngà n. Trên cÆ¡ sở phát huy lợi thế nà y, ngà y nay Thụy Äiển đã có được công nghệ trồng rừng và chế biến giấy tiên tiến nhất thế giá»›i chÃnh là nhá» phát triển ngà nh giấy mà hỠđã Ä‘em lại sá»± già u có, thịnh vượng cho rất nhiá»u ngưá»i, là m cho tầng lá»›p trung lưu phát triển, trong xã há»™i chá»§ yếu là tầng lá»›p nà y. Những ngưá»i rất già u và rất nghèo chiếm tá»· lệ nhá», khoảng cách già u nghèo không cao. Äây là tiá»n đỠcÆ¡ bản để há» xây dá»±ng má»™t xã há»™i dân chá»§ phúc lợi, má»™t mô hình xã há»™i là ước mÆ¡ cá»§a rất nhiá»u quốc gia. Tôi chưa có dịp gặp nhiá»u ngưá»i Thụy Äiển khác, nhưng giáo sư Ari Kokko cá»§a Trưá»ng Kinh tế Stockhom thì rất tá»± hà o rằng nhá» phát triển ngà nh giấy mà Thụy Äiển đã trở thà nh má»™t quốc gia già u có như ngà y hôm nay. Má»™t thà nh công khác cá»§a việc biết phát huy lợi thế vốn có là Thái Lan. HỠđã táºn dụng rất tốt lợi thế cá»§a mình để trở thà nh nước xuất khẩu gạo hà ng đầu thế giá»›i không chỉ vá» khối lượng mà còn nổi tiếng vá» chất lượng, Ä‘iá»u mà rất nhiá»u ngưá»i Việt Nam, nhất là những ngưá»i đã có dịp tham quan những cánh đồng trồng lúa, những nhà máy chế biến gạo cá»§a Thái Lan mÆ¡ ước. Má»™t số thà nh công khác như Trung Quốc đã phát huy được lợi thế cá»§a quy mô ná»n kinh tế, lao động rẻ đã trở thà nh phân xưởng sản xuất cá»§a thế giá»›i. Äối vá»›i Ấn Äá»™, má»™t nước có quy mô vá» dân số và diện tÃch không kém gì Trung Quốc, nhưng há» không chá»n cách táºp trung và o sản xuất hà ng hóa váºt chất mà hỠđã chá»n ngà nh có lợi thế rất lá»›n là ngà nh công nghệ thông tin. ChÃnh vì váºy, sau Hoa Kỳ, nước được nhắc đến nhiá»u nhất vá» sản xuất phần má»n chắc chắn là Ấn Äá»™.
Thế mạnh cá»§a Việt Nam Ä‘ang... bị lợi dụng Lá»±a chá»n phát triển các ngà nh trá»ng Ä‘iểm là điá»u khó khăn cá»§a bất kỳ má»™t quốc gia nà o. Cần phải cân nhắc rất kỹ khi quyết định lá»±a chá»n. Tiêu chà không thể thiếu là phải dá»±a và o lợi thế so sánh vốn có hoặc có khả năng sẽ có cho việc phát triển ngà nh đó. Thái Lan có lợi thế vá» ngà nh gạo, chế biến thá»§y hải sản, nhưng há» vẫn lợi dụng thương hiệu gạo Nà ng ThÆ¡m Chợ Äà o, nước mắm Phú Quốc cá»§a Việt Nam, chứng tá» rằng, chúng ta rất có lợi thế vá» hai ngà nh nà y. Mặt khác, Thụy Äiển láºp luáºn rằng, nhu cầu những thứ khác có thể biến mất, nhưng giấy vệ sinh rất khó biến mất, chỉ có Ä‘iá»u là ngưá»i ta yêu cầu chất lượng cá»§a nó ngà y cà ng cao hÆ¡n thôi. Tại sao chúng ta không láºp luáºn rằng, dù có phát triển đến đâu, ngưá»i ta vẫn phải ăn gạo, dùng thá»§y hải sản, do đó Việt Nam nên chá»n ngà nh lúa gạo và nuôi trồng, chế biến thá»§y hải sản là m ngà nh mÅ©i nhá»n và táºp trung đầu tư nhiá»u cho nó. Nếu xây dá»±ng chúng trở thà nh ngà nh trá»ng Ä‘iểm thì hÆ¡n 70% dân số có cÆ¡ há»™i có được mức thu nháºp cao và có Ä‘á»i sống sung túc. Như váºy, ước mÆ¡ có má»™t ná»n kinh tế như Thụy Äiển rất có thể trở thà nh hiện thá»±c và mục tiêu dân già u, nước mạnh, xã há»™i công bằng, dân chá»§, văn minh sẽ là điá»u xảy ra nhanh hÆ¡n trong tương lai
(Theo Tạp chà Tia sáng) |